Lễ cúng thần rừng

Lễ cúng thần rừng của người Pu péo tại Hà Giang

Thời gian: 6/6 Âm lịch

Người Pu Péo là một tộc người chỉ sinh sống ở tỉnh Hà Giang, thường sống tập trung tại xã Phố Là thuộc huyện Đồng Văn. Mặc dù dân số không đông nhưng người Pu Péo lại có bản sắc dân tộc khá đa dạng, họ đã bảo lưu được rất nhiều văn hóa truyền thống tốt đẹp. Hàng năm, ngoài các ngày tết Nguyên Đán, Lễ cúng rừng cũng là một ngày lễ rất quan trọng đối với người Pu Péo. Cứ đến ngày mồng 6 tháng 6 âm lịch hàng năm, người Pu Péo dù đi đâu, làm gì cũng đều về quê hương xum họp với gia đình và bản làng trong ngày cúng thần rừng.

Buổi lễ cũng thần rừng thường diễn ra ở một khu rừng cấm - rừng thiêng ở đầu bản, ông thầy cúng sẽ thay mặt bà con trong bản kính cẩn úp mặt vào một thân cây lớn trong rừng, sau đó ông quỳ lạy 4 phương trời, 8 phương đất 2 hồi, mỗi hồi 3 lần để cầu mong thần rừng, thần nước sẽ che chở cho dân của bản làng. Người Pu Péo có quan niệm rằng, giữ rừng chính là giữ lấy nguồn nước, cầu thần nước chính là cầu thần rừng!? Chính vì vậy, vào ngày Tết, trai gái ở bản Pu Péo sẽ cùng nhau ra suối gánh nước vàng, nước bạc về nhà để lấy may.

Đồ lễ cúng sẽ được bày biện trên các cái nong hay lá chuối rừng, bàn thờ thường được dựng từ những cây trúc màu xanh, cao khoảng 2 mét, hướng mặt về phía đỉnh núi cao. Những vuông cơm tẻ được giã nhuyễn, nặn thành hình bánh, xắt khúc và được bày biện rất cẩn thận trong các nong tròn. Nhiều miếng cơm sẽ được xếp thành hàng thành rất ngay ngắn trên lá chuối tươi, (mỗi nắm cơm là để tượng trưng cho một vị thần, người Pu Péo có tín ngưỡng đa thần, thần Trời, Rừng, Đất, Suối, Gió…) Trên mỗi nắm cơm còn có một mẩu trứng gà luộc (quả trứng gà luộc xong phải bóc vỏ và xắt ra thành miếng). Dưới chân bàn thờ được làm bằng cây trúc tươi, lót lá chuối đang còn tươi xanh có buộc hai con gà vẫn đang còn sống, mỗi con gà được buộc bằng một cái dây, dây được cắm vào một cái cọc. Xung quanh sẽ đặt bình rượu và vài cái chén. Ở gần bàn thờ còn có một cái cọc khác, một con dê được buộc vào cái cọc này, dê vẫn còn sống và thường là dê có lông màu đen.

Lễ cúng kéo thường dài trong vài tiếng đồng hồ, thầy cúng tay cầm một cành trúc tươi, vẫn còn lá, khua đi khua lại xung quanh trong suốt thời gian hành lễ. Có lúc ông lại cầm một quả bẩu khô. Bài cúng như lòng thành kính của người dân Pu Péo đối với thần Rừng, Trời, Đất... và cũng là lời mời các vị thần về chứng kiến lễ cúng, hưởng lễ vật thịt gà, thịt dê và che chở cho dân làng, cho họ khoẻ mạnh, mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu. Cầu cho rừng ngày càng xanh tốt để chở che cho con người. Bà con trong thôn cũng xin thề trước thần Rừng rằng, sẽ gìn giữ rừng thật tốt, ai săn bắn hoặc chặt cây trong rừng là vi phạm với lời hứa và sẽ bị thần Rừng trừng phạt. Rừng được tốt tươi, đất trời giao hoà, bảo hộ cho đời sống của nhân dân Củng Chá. Mưa không gây lũ, nắng không gây hạn, gió bão sấm sét không gây chết người.

Lễ cúng được chia làm 3 giai đoạn, đoạn đầu có con gà và con dê cái vẫn còn sống nguyên; đoạn hai, hai con vật này đã bị đám thanh niên cắt tiết; và cuối cùng là phần liên hoan để kết thúc buổi lễ, mọi người sẽ cùng ăn cùng uống tại địa điểm diễn ra lễ cúng. Những gia đình nào không tham dự, đều được chia phần, khắc có người mang phần về tận nhà. Những người có mặt trong buổi liên hoan thì phải ăn hết thịt, uống hết rượu ngay trên bãi cỏ xanh ở bìa rừng để cầu may mắn.   

Cuộc đời của người Pu Péo đã biết bao thế hệ đều gắn bó với rừng. Bà con nơi đây có quan niệm rất rõ, họ chỉ cúng tổ tiên 5 đời về sau của nhà mình, còn tổ tiên trước 5 đời đó thì các vị ấy thường ở trong Rừng, ngụ trong các gốc cây đa to. Chính vì vậy, tín ngưỡng thờ giữ rừng, cúng thầnrừng, với người Pu Péo đó cũng chính là cúng tổ tiên của ho.
Trong vòng 1 ngày, với không khí tưng bừng và đoàn kết của ngày hội người dân của các dân tộc trong xã, phần lễ đã diễn ra một cách nghiêm túc, đảm bảo được những điều cơ Ngoài ra, lễ cúng Thần rừng của người Pu péo còn có chương trình hát đối đáp, múa hát các làn điệu dân ca cổ truyền, giao duyên...